Kumani: razlika između inačica
Izbrisani sadržaj Dodani sadržaj
Nema sažetka uređivanja |
proširenje sa sr.wiki |
||
Redak 1:
'''Kumani''' ili '''Polovci'''(mađ. Kunok, engl. Cumans, rus. Polovcy, bug. Кумани, rum. Cumani), takođe poznati kao zapadni dio naroda Kipčak (Kumani) koji su živjeli u Kipčanskom kanatu.
Kumani su bili nomadsko pleme koje je nastanjivalo predjele sejverno od Crnog mora, duž rijeke Volge poznatog pod imenom Kumanija.
==Povijest==
U predjele južne Ukrajine, nekadašnje Moldavije i Vlaške i dijela Transilvanije Kumani su ušli u 11. stoljeću. Jednom kada su zaposjeli ove predjele i učvrstili se, nastavili su upadati u na teritorije Bizantskog carstva, Kraljevine Mađarske i Kijevske Rusije. Mađarski kralj Ladislav prvi ih je porazio 1089. godine.
Svoju državu Kumani su proglasili u 11. stoljeću pod imenom Kumanija. To su bili teritoriji gdje se danas nalaze Moldavija i Vlaška.
Pečenjezi, polunomadski narod koji je živio u jugozapadnim dijelovima Evroazije je dolazio u sukob sa Kumanima. Posljednji poznati sukob su imali 1094. kada su ih Kumani porazili. Mnogi Pečenjezi su ubijeni, a ostali su asimilovani od strane Kumana.
U Vlaško-Bugarskom ustanku protiv Bizanta, Kumani su igrali značajnu ulogu u pobjedi pobunjenika i ponovnog proglašenja bugarske neovisnosti 1185. godine.
Kumani su također u 12. stole porazili Velikog princa Kijevske Rusije Vladimira Monomaka u bici kod reke Stugne, ali su ih razbili Mongoli 1238. godine, posle čega su se razišli po okolnim državama Vlaške, Moldavije, Mađarske, Bugarske i Vizantije.
Posle mnogo sukoba sa Mađarima, većina Kumana, zajedno sa Jasima, je napustila Mađarsku i pridružila se svojim izbjeglim plemenima u Bugarskoj. Kumani koji su prebegli u ruske stepe su se pridružile Mongolskim Zlatnim hordama.
Mađarski kraljevi su prisvajali teritorije na kojoj su se nalazili Kumani. Tako da su mađarski kraljevi dinastije Arpad i Anjou imali i titule kralja Kumanije (rex Cumaniae).
U 13. stoljeću zapadni Kumani su prihvatili katoličanstvo, u Mađarskoj su postali kalvinisti, Moldaviji (Gagauzi) su prihvatili pravoslavnu vjeru, dok su istočni Kumani prihvatili Islam.
Utjecaj Kumana u početku je bio toliki da su u Moldaviji i Vlaškoj preuzimali Kumanska imena, ne samo običan narod nego čak i vladari. Međutim, vremenom su se asimilovali i preovladao je rumunski uticaj i većina se u tim krajevima počela izjašnjavati kao Rumuni.
Basarab prvi, sin vlaškog princa Tihomira Vlaškog, je održao nezavisnost od Mađarske sve do početka 14. stoljeća. Basarab se smatra Kumanskim imenom i ima značenje otac kralj.
Uticaj Kumana je veoma dugo ostao u Mađarskoj, sve do kraja 17. stoljeća. To se ogledalo u kumanskom jeziku i običajima koji su se održali u Mađarskoj kraljevskoj županiji Kunšag (Kunság)
Generalno je prihvaćeno da Bugarske dinastije Asen, Šišman i Terter imaju kumanske korijene.
==Ostavština==
aDok je sam kumanski narod bio asimiliran od strane ostalih naroda, njihovo ime se može sresti i danas u različitim oblicima i krajevima. Izvrsni primjeri za to su mesto Kumanovo u Makedoniji, zatim u Rumuniji Komanešti (Comăneşti) i u Bugarskoj Komana, kao i selo Kumane u opštini Novi Bečej u R. Srbiji. U Mađarskoj su prilikom naseljavanja na Mađarske teritorije u 1238. godine imali svoju sopstvenu upravu i teritorija, gde su bili kolonizirani, je dobila ime po njima Kunšag (Kunság) i u tom obliku je teritorija ostala poznata sve do 19. veka.
Ime Kumana (Kun) je i danas prisutno u Mađarskoj županijama Bač-Kiškun i Jas-Nađkun-Solnok i u imenima gradova Kiškunhalaš i Kunsentmikloš.
U Mađarskoj Kumani su bili organizirani u četiri plemena (Kolbas/Olaš u velikoj Kumaniji blizu mjesta Karcag a ostale tri u južnom dijelu zaposednute teritorije).
Druga grupa Kumana je Palocka grupa. Ova grupa živi u sjevernoj Mađarskoj i južnoj Slovačkoj i ima specifičan dijalekt. Njihovo Kumansko podrijetlo nije dokumentirano ali ja govor potpuno isti pa ih lingvisti svrstavaju u istu grupu naroda.
Jezik Kumana je najduže ostao sačuvan u Mađarskoj, ali je po dolasku Turaka u 17. stoljeću zauvijek izgubljen.
Toponimi sa osnovom Kumanskog jezika se još mogu nači u Rumuniji u županijama Vaslui i Galaţi.
U krajevima gde je postojala asimilacija Kumana, česta su i prezimena koje u osnovi imaju naziv Kumani kao što su Kuman, Koman ili Kun (Nađa Komaneči (Nadia Comăneci), Otilija Koman (Otilia Coman) i Nikolaj Komanesku (Nicolai Comănescu). U Bugarskoj prezime Kumanov i Makedonska varijanta Kumanovski i najzad u Mađarskoj prezime Kun (Bela Kun).
Kumani odnosno Polovci se pojavljuju u starom ruskom epu „Spjev o Igorovom pohodu“ u kome je opisan pohod Igora Svjatoslavića protiv njih. Po motivima ovog epa Aleksandar Borodin(dovršio ju je Nikolaj Rimski Korsakov) je napisao operu knez Igor čiji zaseban baletski deo čine tzv. Polovačke igre.
== Vanjske poveznice ==
| |||