|
[[Slika:Deborah.jpg|thumb|Deborah Miranda, pjesnikinja iz plemena Esselen.]] '''Esselen'''. /Vjerojatno prema imenu sela, značenje nije poznato (Swanton)./ -Pleme američkih Indijanaca porodice Esselenian s gornjeg toka Carmel Rivera i Sur Rivera, te obale od Point Lopeza skoro do [[Point Sur]]-a, [[Kalifornija]].- Jezično ovi Indijanci se klasificiraju u širu porodicu [[HokaHokan]]. Prema Kroeberu (1925) broj im je [[1770]]. iznosio svega 500. Pleme je imalo 6 sela, to su:
*''Echilat'', 12 milja jugoistočno od misije Carmelo.
*''Ekheya'', u planinama
*''Xaseum'', u Sierri.
Esseleni su bili polu-sjedilačko pleme lovaca i sakupljača. Pod misije došli su već 1770. i to San Carlos Borromeo i Nuestra Señora de la Soledad. [[1802]]. pogađaju ih epidemije [[difterija|difterije]] i [[pneumonija]], a zatim boginje 1806.
Prema NAHDB-kalkulaciji [[1800]]. ih je preostalo 500. Posljednmji čistokrvni pripadnik zapisan je [[1828]]. (prema Hesteru).
Pleme danas više nema čistokrvnih članova jer su se miješali s Ohlone Indijancima ([[Amah-Mutsun]] i [[Muwekma Ohlone]]). Današnji ostaci su nastavili živjeti na bivšem plemenskom području. Dio ih živi pod imenom Esselen Tribe of Monterey Council čije je plemensko rukovodstvo u gradu [[San Mateo]]. Drugo pleme [[Ohlone/Costanoan - Esselen Nation]] miješano je s Ohlone ([[Costanoan]]) Indijancima, središte im je u [[Palo Alto|Palo Altu]]. -Svih skupa [[1900]]. Esseleni broje 50 duša, isti broj je procjenjen (NAHDB) i [[2000]].
'''[[Esselen rječnik|maleni rječnik]]'''
*aha'ya ...otac
*ahur ...zub
*alaki ...tama
*amano ...četiri
*amheni ...ogrlica
*ampa ...jesti
*ami'chanax ...biljka, trava
*ami'sax ...jelen
*analexapa ...pametan
*analaisax, analai ...žaba
*anamupa ....početi
*aniwis ...neprijatelj
*anemu ...ispred
*anhilapa ...biti nesretan, tužan
*ankolo ...mrziti
*apskula! ...vidi!
*asanax ...voda
*asatsa ...dan
*ashi ...sunce
*ashiski ...žut
*ashitupxu ...zapad
*ashiyaxa ...istok
*asumpapis ...avion
*awa ....lice
*ayola ...brdo
*chaha ...dim
*chahapa ...dimiti
*chap-his ...ptica
*che'e ...majka
*chemepsha ...kit /zool./
*chichu ...vidra
*efexe, efexis ...osoba
*ehepas ...pokrivač
*ene ...ja
*etse ...piti
*exehawiki ...muž
*exenoch ...čovjek
*exepana ...dječak; sin
*exesax ...djed
*naka ...dlaka /na tijelu/
*halas ...ispod
*hamakshu ...hrana
*ha'as ...hrast
*hawi ...biti oženjen
*hawiki ...oženjena osoba
*he'ex ...vjeverica
*heleski ...bijel
*hikpa ...vidjeti
*hilapa ..biti drago
*hochis ...nos
*hoske ...nozdrile
*hummux ...vuk
*i'apa ...baka
*ichi ...sestra
*ike ...da
*imila ...more; ocean
*imilano ...zaljev
*imita ...nebo
*imitaski ...plav
*imusa ...rupa
*ipimi ...korijen
*ipisiksha ...zmija
*isanax ...vrata
*ishi ...usta
*ishka ...gavran
*ishtolo ...spavati pokraj vatre
*iti'anax ...trbuh
*itimpa ...stajati
*iwa'aha ...prozor
*iwano ...kuća
*iwis ...prijatelj
*ixai ...bor
*iya ...kost
*iyampas ...sjeme
*-k .../sufiks/, John exenoch-k (John je čovjek)
*ka'a ...duhan
*kakarush ...vrana
*kalul ...riba
*kapana ...trska; 'tule', vrsta trske
*kashiak ? ... zašto ?
*katusnax ...usnice
*kawai ...konj
*kawo ...penis
*kele ...stopalo
*kes ...ili
*kiakit ...što
*kilinai ...losos
*kinia ...tko
*klachi ...'abalone'-škojka
*kolo ...voliti /to love/
*koloicha ...tuna (ihtiol.)
*koltala ...medvjed
*konumis ? ...koliko ?
*koso ...sjedni
*koxno ...jug
*kumal ...nož
*kumalyes ...vršak strijele
*kushe ...'mano', mlinski kamen. Mano i metate su kamen i udubljeno postolje u kojemu Indijanci udaranjem usitnjavaju kukuruz, razno sjemenje. kod Esselena na ovaj način mljeo se žir. Bio je njihova glavna 'žitarica' od kojega su namakanjem u vodi i sušenjem dobivali brašno od kojega su proizvodili pogačice. Isto su radili Indijanci Chimariko, Takelma, Pomo, Achomawi i cijeli niz kalifornijskih plemena.
*kxamakx-elenai ...četrnaest
*kxamakx-tomoila ...četrdeset
*kxamakxus ...četiri
*kxamakxus-walanai ...devet
*kxatasax ...glava
*kxulak-elenai ..dvanaest
*kxulak-walanai ...sedam
*kxulef ...tri
*kxulep-walanai ...osam
*lach ...oni
*lai ...ovdje
*lakai ...i
*lalihesi ...starac
*lawa'ef ...jučer
*lawis ...drvo (deblo)
*lech ...mi
*lechi ...nas
*lelima ...ples; koltala lelima esselen (esselen bear dance), Medvjeđi ples (Esselen Indijanaca)
*lepa ...zvan, imenovan
*lex ...naš
*lotos ...strijela; metak
*luchmatsa ...pakao, podzemni svijet
*lushumpa ...paliti vatru
*machi ? ...tko zna ?
*machkas ...kojot
*mahiwa ...orao
*makel ...štakor
*makhalana ..sol
*mantaki ...nikada
*map ...ime
*mashapa ...danas
*masianax ...duša
*matsa ...zemlja; tlo; pod
*matsexo ...snijeg
*mawipa ...pjevati
*maxana ...krv
*maxanaski ...crven
*mech ...oblak, oblaci
*mekelepsha ...salamander
*mepxel ...tijelo
*metxi ...djed
*micha ...ti
*miskia ...možda
*mis'utu ...led
*mohoki ...mrtav
*name ...ti /u singularu/
*namoespis ...šaman
*neni ...ići
*nish ...moj
*otsoipsha ...mrav
*pakunax ...luk (za strijele)
*patama ...poglavica
*pek ...jedan
*pek-walanai ...šest
*pek-walanai-tomoila ...šezdeset
*pekmakx-tomoila ...pedeset
*peshish ...šesnaest
*pokanisi ...ležati, ići u krevet.
*poko ...spavati
*polohikpa ...sanjati
*polokoni ...skakavac
*polomo ...planina
*powapisi ...vjetar
*salewa ...dobro
*sanax ...rijeka
*shashlana ...rakun
*shefe ...kamen, stijena
*shuknash ...lula
*shuknaspa ...pušiti /duhan/
*shushu, shanasho, hushumas ...pas
*shushu'ipsha ...morska vidra
*sutuno ...sjever
*tahawiki ...supruga
*takampa ...loviti
*takampis ...lovac
*tanoch ...žena
*tapana ...djevojka
*tomanis ...noć
*tomanis'ashi ...mjesec ('nočno sunce')
*tomoila ...deset
*toxesa ..dati
*tsekes ...koža
*tsetselkamati ...zvečarka
*tsumir ...čempres
*tumas-achpa ...vrag
*ulax ...dva
*u'iyan ...starica
''Vanjske poveznice''
| 