Crkveno graditeljstvo: razlika između inačica
Izbrisani sadržaj Dodani sadržaj
Nema sažetka uređivanja |
|||
Redak 1:
'''Crkveno graditeljstvo''' ili '''crkvena arhitektura''' označava [[arhitektura|arhitekturu]] [[kršćanstvo|kršćanskih]] [[crkva|crkava]]. U sebi spaja širok raspon vjerskih i svjetovnih [[umjetnički stil|umjetničkih stilova]] koji su utjecali na razvoj izgleda i konstrukcije crkvenih zgrada od postanka kršćanstva do danas.
==
{{glavni|Ranokršćanska crkva}}
Crkva je građevina za obavljanje kršćanskih [[obred]]a. Najstariji tip je [[bazilika]], po uzoru na rimske. Počele su se graditi u IV. st. Imale su najčešće tri broda odijeljena stupovima, te galeriju, [[apsida|apsidu]] i ulazni dio ([[atrij]]). Između apside i uzdužnih brodova je poprečni brod ([[transept]]) i crkva dobiva oblik tzv. latinskoga križa. Najpoznatije [[Ranokršćanstvo|ranokršćanske]] bazilike su [[Bazilika sv. Ivana Lateranskog|Sveti Ivan na Lateranu]], [[Bazilika Sv. Pavla izvan zidina|Sveti Pavao izvan zidina]] i [[Bazilika Sv. Marije Velike|Sveta Marija Velika]] u [[Rim]]u, [[San Apollinare in classe]] u [[Ravenna|Ravenni]] i [[Eufrazijeva bazilika]] u [[Poreč]]u. Na Istoku (Sirija) pojavljuju se tornjevi. Grade se otpočetka spomen-crkve nad grobovima mučenika i na svetim mjestima. U VI. st. u [[bizant]]skoj arhitekturi prevladava tip kružne građevine s kupolom ([[Sveta Sofija|Sveta Mudrost]] u [[Carigrad]]u).
== Predromanika ==
{{glavni|Predromanička crkva}}
[[Datoteka:Euphrasius Basilika.jpg|130px|lijevo|mini|Eufrazijeva bazilika u Poreču]]
Kao stilsko razdoblje u zapadnoeuropskoj umjetnosti od ranoga srednjeg vijeka do XI. st. pojavila se je [[predromanika]], koja spaja [[antika|antiku]] i rano kršćanstvo s novonastalim prilikama nakon propasti Rimskog Carstva i stupanja na europsku pozornicu novih, dotad barbarskih naroda. Njezina ostvarenja su vidljiva u [[Aachen]]u, [[Oviedo|Oviedu]], [[Reims]]u, [[Zadar|Zadru]] ([[crkva sv. Donata u Zadru|Sveti Donat]]), [[Nin]]u ([[crkva sv. Križa u Ninu|Sveti križ]])...
== Romanika ==
{{glavni|Romanička crkva}}
[[Datoteka:Speyer---Cathedral---East-View---(Gentry).jpg|130px|lijevo|mini|Katedrala sv. Stjepana u Speyeru najveća je romanička katedrala na svijetu.]]
Oko godine 1000. nastupa [[romanika]] koja traje do oko 1250., i širi se cijelom Europom posredstvom [[benediktinci|benediktinaca]]. Crkve zadržavaju oblik latinskoga križa, zidovi su masivni, a glavna su obilježja jednostavnost i logičnost konstrukcije te bogata horizontalna raščlanjenost. Znamenita ostvarenja su u [[Cluny]]ju, [[Vezélay]]u, [[Arles]]u, [[Autun]]u, [[Poitiers]]u, [[Worms]]u, [[Bamberg]]u, [[Modena|Modeni]], [[Milano|Milanu]], [[Lucca|Lucci]], [[Pisa|Pisi]], [[Zadar|Zadru]], [[Split]]u, [[Rab]]u...
== Gotika ==
{{glavni|Gotička crkva}}
[[Datoteka:876MilanoDuomo.JPG|130px|lijevo|mini|Katedrala u Milanu]]
U XIII. st. u Francuskoj se razvija [[gotika]], nov stil s novim načinom gradnje, osebujnim šiljastim lukovima i izduljenim svodovima. Povećava se broj brodova i apsida, javljaju se stupovi i lukovi ([[kontrafor]]i) te veliki prozori s [[vitraj]]ima. Najznamenitija ostvarenja su u [[Strasbourg]]u, [[Chartres]]u, [[Beauvais]]u, [[Pariz]]u, [[Köln]]u, [[Trier]]u, [[Nürnberg]]u, [[Siena|Sieni]], [[Asiz]]u, [[Firenca|Firenci]], [[Toledo|Toledu]], [[Barcelona|Barceloni]], [[Canterbury]]ju, [[Salisbury]]ju, [[Brugge]]u, [[Gent]]u, [[Antwerpen]]u, [[Lepoglava|Lepoglavi]], [[Trogir]]u...
== Renesansa ==
{{glavni|Renesansna crkva}}
[[Datoteka:Petersdom von Engelsburg gesehen crop.jpg|130px|lijevo|mini|Bazilika sv. Petra]]
Potkraj XIV. st. razvija se u Italiji [[renesansa]], koja se oslanja na antičke uzore (polukružne lukove, stupove s [[kapitel]]ima, kanelirane [[pilastar|pilastre]] itd.). Najizrazitiji primjer je [[bazilika sv. Petra]] u Rimu. Prvi put se javno ističu [[arhitekt]]i, a najpoznatiji su bili [[Filippo Brunelleschi]], [[Alberti]], [[Lucijan Vranjanin]], [[Michelangelo]], [[Jacopo Sansovino]], [[Andrea Palladio]], [[Juraj Dalmatinac]], [[Philibert Delorme]]...
== Barok i rokoko ==
{{glavni|Barokna crkva}}
[[Datoteka:Stift melk 001 2004.jpg|130px|lijevo|mini|Benediktinski samostan Melk]]
U XVI. st. renesansa prelazi u [[barok]], koji traje do XIII. st. i poklapa se [[protureformacija|protureformacijom]]. Ističe se raskoš i bogatstvo, ujedinjuje se arhitektura, [[kiparstvo]] i [[slikarstvo]]. Odrednice su bogatstvo dekoracija, bujnost i nemir u prikazima te naglašena plastičnost. Glavni arhitekti su [[Bernini]], [[Francesco Borromini]], [[Giacomo da Vignola]], [[Jules Hardouin-Mansart]], [[Charles Lebrun]], [[Jakob Prandtauer]], [[Balthasar Neumann]]... U Hrvatskoj je najviše prisutan u [[Dubrovnik]]u, [[Varaždin]]u i [[Zagreb]]u. Stil koji slijedi u završnoj fazi baroka naziva se [[rokoko]].
== Klasicizam, eklekticizam stilova i moderna ==
{{glavni|Klasicistička crkva|Moderna crkva}}
Poslije [[Klasicizam|klasicizma]], koji se ogleda u jednostavnosti klasičnih grčkih i rimskih oblika i motiva, a traje od otprilike sredine XVIII. st. do prve četvrtine XIX., prevladava vraćanje na staro – [[neoromanika]], [[neogotika]] i [[neorenesansa]], dakle naglašeni [[historicizam]]. Tek u XX. st. prestaje taj [[eklekticizam]] i nastaje [[modernizam|moderna]] arhitektura, sa slobodnim i maštovitim oblicima. Primjer su [[Le Corbusier]]ova [[Hodočasnička crkva u Ronchamp|Hodočasnička crkva]] u [[Ronchamp]]u, [[Viktor Kovačić|Kovačićeva]] [[crkva sv. Blaža u Zagrebu|crkva sv. Blaža]] u Zagrebu te crkva sv. Jurja u [[Đurđevac|Đurđevcu]].
== Postmoderna ==
| |||