Novi Pazar: razlika između inačica
Izbrisani sadržaj Dodani sadržaj
m r2.7.1) (robot Dodaje: ca:Novi Pazar |
Nema sažetka uređivanja |
||
Redak 1:
[[Datoteka:Reka Raska-Novi Pazar04.JPG|mini|desno|300px|Rijeka [[Raška (rijeka)|Raška]] u Novom Pazaru]]
'''Novi Pazar''' je grad na rijeci [[Raška (rijeka)|Raškoj]] (pritok [[Ibar|Ibra]]) u jugozapadnoj [[Srbija|Srbiji]] i središte [[Novi Pazar (općina)|istoimene općine]] u [[Raški okrug|Raškom okrugu]]. [[osmansko Carstvo|Turci]] su ga osnovali u [[15. stoljeće|15. stoljeću]]. U [[16. stoljeće|16]]. i [[17. stoljeće|17. stoljeću]] bio je najveće trgovačko naselje na putu iz [[Dubrovnik]]a u Srbiju. U novije se vrijeme moderno izgrađuje. Razvijena je tekstilna, drvna i kožna industrija; obradba mramora i ukrasnog kamena; industrijska proizvodnja sagova. Nedaleko od Novog Pazara podignuta je velika [[hidrocentrala]]. Dio [[Rimsko carstvo|Rimskog Carstva]], Turskog Carstva, [[Austro-ugarska|Austro-Ugarske]], [[Jugoslavija|Jugoslavije]], [[Srbija i Crna Gora|Srbije i Crne Gore]] i konačno - Srbije. Danas je glavno središte [[Bošnjaci|bošnjačkog]] naroda u Srbiji.
== Stanovništvo ==
Prema zvaničnom popisu iz 1991. godine, Novi Pazar ima 85.583 stanovnika. Etnički sastav stanovništva čine
*[[Bošnjaci]] sa 84.37%
*[[Srbi]] sa 13.36%,
*[[Crnogorci]] sa 0.27%,
*[[Albanci]] sa 0.25%
*i ostali sa 1.75%.
Prema podacima [[Crveni krst|Crvenog krsta]] i nevladinih organizacija, oko 6.000 stanovnika čine raseljeni sa [[Kosovo|Kosova]] , izbjeglice iz [[Makedonija|Makedonije]], [[BiH]] i [[Hrvatska|Hrvatske]]. Prema nezvaničnim podacima, Novi Pazar danas broji preko 120.000 stanovnika.
== Privreda i resursi ==
Društvena privreda uglavnom ne radi, za razliku od privatnog sektora koji je veoma razvijen. Najveći resurs Novog Pazara su kreativni ljudi, koji su tokom posljednjih decenija, bez ičije pomoći, osnovali veliki broj privatnih malih i srednjih preduzeća, čiji je broj preko 6.000. Preko 500 privatnih preduzeća se bavi proizvodnjom odjeće, obuće i namještaja, a ostala pretežno uslužnim djelatnostima i trgovinom. Značajnu ulogu imaju i transport robe i putnički saobraćaj sa preko 2.650 firmi za prijevoz robe i putnika. Novi Pazar je trenutno najveći proizvođač [[džins]] odjeće u Jugoslaviji. Čitav kraj je takođe bogat prirodnim resursima. To je prostrana planinska teritorija, na kojoj se optimalno smenjuju blagi i oštri usponi, riječni usjeci i doline, visoravni, veliki kompleksi četinarskih šuma, prostrane livade i pašnjaci, a prostor ima izuzetno bogatu floru i faunu, obilje čiste vode, termalnih i mineralnih izvora (Novopazarska i Rajčinovića banja i Slatinski i Deževski kiseljak). Uz prirodne i ljudske resurse, kao i brojne spomenike kulture, Novi Pazar ima velike potencijale za održiv razvoj - proizvodnju zdrave hrane i razvoj svih vidova turizma.
== Kulturni spomenici ==
Novi Pazar ima burnu i bogatu prošlost. Posebnu vrijednost ovog multietničkog i multikulturnog prostora, gdje se susreću zapadna i istočna civilizacija, čine brojni kulturno-istorijski spomenici. Arheološki nalazi govore da je ovo područje bilo naseljeno još od kamenog doba - nalaz Naprelje, preko gvozdenog doba - nalaz Smolučka pećina i ranoantičkog doba - Novopazarski nalaz, te nalazišta ostataka kasnoantičkih i srednjovjekovnih utvrđenja Jeleč i [[Ras]]. Medu najvažnije kulturnoistorijske spmenike svakako spadaju: Petrova crkva sagrađena u X vijeku na ostacima poznijeg ranohrišćanskog objekta u obliku rotonde sa upisanim četvorolistom. Za Petrovu crkvu su vezana mnoga važna zbivanja iz ranije prošlosti srednjovekovne Raške, gdje je, na primjer, veliki raški župan [[Stefan Nemanja]] primio pravoslavlje; Đurdevi stupovi, zadužbina Stefana Nemanje, iz XII vijeka; manastir Sopoćani, čiji je osnivač kralj [[Uroš I]], iz XIII vijeka (u unutrašnjosti manastira sačuvana je najdragocenija galerija raškog i vizantijskog fresko slikarstva); Gradska tvrđava sa Kulom motriljom iz XV vijeka, izgrađena po nalogu osnivača grada Isa-bega Ishakovića; Altun-alem džamija iz XVI vijeka, djelo čuvenog neimara Muslihudina Abdulganija; Amir-agin han (konak) iz XVII vijeka; Hamam (kupatilo) iz XV vijeka, zaostavština Isa-bega Ishakovića, osnivača grada.
== Infrastruktura ==
Nedostatak infrastrukture spriječava dalji razvoj. Putna mreža je nerazvijena, samo 6% kolovoza je sanirano, a 52% ulica je neizgrađeno. Vodovodna i kanaliazaciona mreža su dotrajale ( sa 60% gubitaka u vodovodnoj mreži; ne postoji sistem za prečišćavanje ). Kao najveći potrošač PTT usluga, poslije Beograda, Novi Pazar ima 10.000 nerješenih zahtjeva za telefnski priključak. Postojeća sanitarna deponija je tehnički neispravna i ugrožava sve vodotokove, a locirana je na udaljenosti od 23km od grada , na nadmorskoj visini od 1050m. Zdravstveni centar prostorno i tehnički ne zadovljava potrebe stanovništva. Gradske osnovne škole rade u 3 smjene, a veći broj školskih zgrada već duže vrijeme nije rekonstruisan. Toplovodna mreža nije rekonstruisana ni dograđivana zadnjih 18 godina. Elektroenergetska mreža nije dograđivna ni rekonstruisana posljednjih 20 godina. Do sada, ni jedna značajna investicija nije realizovana iz sredstava pomoći , iako je lokalna samouprava predala paket projekata Ministarstvu za ekonomske odnose sa inostranstvom. Druge investicije čekaju bolja vremena i sigurne zakonske okvire.
U proslosti na podrucju opstine Plav zanatstvo i trgovina su bili veoma razvijeni i u funkciji zadovoljenja potreba stanovnistva ovog i sirih podrucja. Tadasnji tranzitni polozaj Plava koji je bio na trasi vaznih puteva omogucavao je prosperitet ovoj privrednoj djelatnosti. Kada je Plav izgradnjom drugih puteva izgubio polozaj i ulogu tranzitnog podrucja, kao i kasnijom industrijalizacijom, broj zanatskih radnji je znatno opao a mnogi zanati su potpuno iscezli. Sada na podrucju Opstine djelatnost obavljaju 208 samostalnih preduzetnickih radnji i to pretezno trgovinsko-ugstiteljskih a znatno manje usluznog kataktera.
== Istorija ==
Početkom [[VII vek]]a [[Sloveni]] su naselili [[Balkansko poluostrvo]]. Jedna od najgušće naseljenih teritorija bila je dolina [[Raška|Raške]]. Lociran na ravničarskom prostoru usred Novopazarskog polja, Novi Pazar je prvobitno bio zamišljen kao baza za dalje prodore Turaka na sever. Između 1459. i 1461. udareni su temelje gradu na ušću Jošanice i Raške i dali mu ime Yeni Bazar, odnosno Novi Pazar. Njegov osnivač bio je turski vojskovođa, Isa-beg Isaković. Preko njega su prolazili važni putevi koji su povezivali Dubrovnik, Bosnu i južno primorje sa Solunom i Carigradom. Od samog nastanka grad je imao fizionomiju orijentalnog naselja, a zbog svoje veličine i značaja nazvan je [[šeher]]om, što je bio epitet koji je nosilo malo gradova na Balkanu. U sredini se nalazila čaršija sa dućanima zanatlija i trgovaca. Po Evliji Čelebiji bilo ih je 1100. Oko čaršije bile su mnogobrojne mahale u kojima se stanovalo, a u svakoj mahali postojala je i džamija. Najveći broj mahala u gradu dobio je po graditeljima i obnoviteljima džamija. Tako se pominju: Mujezin hodžina mahala, Iskender Čelebijina mahala i druge.
Po Novom Pazaru ovaj kraj je nazvan Novopazarski Sandžak, administrativno-teritorijalna jedinica, koja je do 1877. godine pripadala [[Bosanki pašaluk|bosanskom pašaluk]]u, i od Berlinskog kongresa ( 1878 ) igra važnu ulogu u politickoj istoriji Balkana. Novi Pazar je stradao u velikoj meri tokom ratnih neprilikama 1737 i 1809 godine. I pored svega, ovaj grad je imao značajnu političku i ekonomsku ulogu sve do poslednjih decenija XIX veka, kada su izgrađeni novi moravsko-vardarski putevi, zbog čega su prestali da funkcionišu stari drumovi koji su povezivali Jadran sa Istokom, putevi koji su za Novi Pazar značili život. Malo ima gradova na Balkanu kod kojih je bilo izraženo tako naglo zamiranje, kao što je to bio Novi Pazar.
Novi Pazar ima burnu i bogatu prošlost. Posebnu vrijednost ovog multietničkog i multikulturalnog prosora , gdje se susreću zapadna i istočna civilizacija, čine mnogobrojni kultuno-istorijski spomenici. Arheološki nalazi govore da je ovo područje bilo naseljeno od kamenog doba (nalaz Naprelje), preko gvozdenog doba (nalaz Smolućka pećina) iz ranoantičkog doba (Novopazarski nalaz), te nalazišta ostataka kasnoantičkih i srednjovekovnih utvrdjenja Jeleč i Ras.Medju najvažnije kulturno-istorijske spomenike svakako spadaju: Petrova crkva, sagradjena u X vijeku; Đurđevi stupovi, zadužbina Stefana Nemanje, iz XII vijeka manastir Sopoćani čiji je osnivač kralj Uroš I.Gradska tvrđava sa Kulom motriljom iz XV vijeka izgrađena po nalogu osnivača grada Isa-bega Isakovića; Altun alem džamija iz XVI vijeka jedna je od najpoznatijih otomanskih duhovnih zdanja građena zajedno sa vjerskom školom.Izgradio ju je čuveni graditelj Muslihudin Abdulgani; Amir-agin han iz XVII vijeka; Hamam (kupatilo) iz XV vijeka je poklon osnivača grada Isa-bega Isakovića.
== Vanjske poveznice ==
| |||