Inačica od 16. rujna 2012. u 11:35 uredi Ibro~hrwiki (razgovor \| doprinosi) 10 edits Nema sažetka uređivanja ← Starija izmjena		Inačica od 16. rujna 2012. u 11:40 uredi ukloni ovu izmjenu Ibro~hrwiki (razgovor \| doprinosi) 10 edits mNema sažetka uređivanja Novija izmjena →
Redak 68: * internet - izvor, "Popis po mjesnim zajednicama" - http://www.fzs.ba/Podaci/nacion%20po%20mjesnim.pdf :# '''O Srednjovjekovnom Gradu Sokolu''' :# :# :# U doba srednjovjekovne bosanske države, kraljevski grad Soko, nedaleko od Gračanice imao je izuzetno važnu ulogu u odnosima između bosanske kraljevske dinastije Kotromanića i dinastije mađarskih kraljeva i krupnih feudalaca sjeverno od Save. :# :# Između ostalih, to dokazuje i jedna latinska isprava u obliku darovnice ili vjenčanog ugovora, kojeg su 2. juna 1429. godine potpisali knez Radivoj Ostojić, sin bosanskog kralja Stjepana Ostoje i brat budućeg kralja srednjovjekovne Bosne Stjepana Tomaša s jedne i Nikola Velički, ugarski velikodostojnk iz Slavonije s druge strane. Taj srednjovjekovni pravni akt, do sada je najstariji pisani trag iz prošlosti gračaničkog kraja, po kojem je i utemeljen Dan općine :# Gračanica, 2. juni. :# :# '''Soko grad - Gradina''' :# :# :# Soko Grad ili Sokol (Gradina) je tvrđava koja se nalazi 5km severoistočno od Gračanice, pored magistralnog puta koji je povezuje sa Gradačcem i od maja 2003. godine je nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Sama utvrda je podignuta na krečnjačkoj steni visine oko 40m, kojoj je moguće prići samo sa severoistočne strane na kojoj je povezana sa susednim brdom, dok je sa drugih strana štite oštre litice. Ne zna se kada je podignuta, a ima sporenja i oko njenog prvog pominjanja koje se nalazi u ugovoru o ženidbi kneza Radivoja Kotromanića (de facto kralj Bosne 1433—1435) koji je upravljao tvrđavom, sa Katarinom od Velike, koji jedni datiraju u 1429.godinu, a drugi u 1449.godinu. :# :# Danas je većim delom u ruševina, ali se može nazreti njen prvobitni oblik izdužene elipse dužine oko 30m sa isturenom ulaznom kulom i ukupnom površinom od 650m². :# :# Sokol se nalazio u srednjevekovnoj župi Usori i činila je južni niz odbrambrenih utvrđena prema kraljevini Mađarskoj zajedno sa Dobojem, Srebrenikom i Teočakom. Nakon pada kraljevine Bosne, ušla je u sastav Srebreničke banovine, a u osmanlijske ruke je pala početkom XVI veka. Kao vojno utvrđenje korišćen je do 1840. godine kada je trajno napušten, a već tada je bilo zabeležno da su mu bile neophodne manje popravke. Tokom završnih borbi za oslobođenje ovog dela Bosne tokom februara 1945. godine, u ostacima jedne od kula se sakrila grupa ustaša i domobrana koja je pokušala da pruži otpor partizanima iz sedme srpske brigade. Tokom borbi, kula je pretrpela oštećenja usled dejstva puščane municije i minobacača, dok se na kraju opkoljeni kvislinzi nisu predali. :# :# '''Stara Dzamija''' :# :# Stara džamija Soko u Gračanici izgrađena je na k.č. br.: 2817/2 i k.č. br.: 2871/1; k.o. Soko kako je označeno na kopiji posjedovnog lista i kopiji katastarskog plana koji su sastavni dio ove Odluke. :# Lokalitet Stara džamija se nalazi u okviru aktivnog muslimanskog groblja. Tle na kojem ja sagrađena je veoma strmo sa izrazitim padom od sjevera prema jugu. Lokalizovan je u samom centru sela Soko, u neposrednoj blizini srednjevjekovnog grada Sokola, koji je izgrađen na kamenoj stijeni iznad potoka Sokolice oko 6 km sjeverno od Gračanice. Jedini mogućni prilaz gradu je sa njegove sjeverne strane gdje se nalazi Stara džamija. Grad Soko i Stara džamija su odvojeni prirodnim udubljenjem koje je najvjerovatnije bilo premošteno mostom. Ovo prirodno udubljenje sada izgleda mnogo blaže, čak je i jedan stambeni objekat tu sagrađen. :# Istorijski podaci :# Vrijeme nastanka Stare džamije i njenu namjenu možemo da posmatramo u ~~sklopu~~sklop :# srednjevjekovnog grada Sokola. :# Grad Soko se prvi put pominje 1429. godine, a nalazio se :# u vlasništvu kneza Radivoja, sina kralja Ostoje, i brata :# bosanskog kralja Tomaša, koji je te iste godine poslije :# sklapanja braka sa Katarinom, kćerkom Nikole od Velike (kraj :# današnje Slavonske Požege), poklonio ženinim roditeljima :# polovinu Sokola i svih svojih posjeda u srednjovjekovnoj :# Bosni i Slavoniji (Jalimam, 2001., 65. , Handžić, 2001., 68; Vego, 1957., 105). :# Drugi autori navode isti datum, ali vjenčani ugovor :# stavljaju u 1449. godinu (Handžić, 2001., 68; Kreševljaković 1953., 22). :# Srebrenička banovina i utvrđeni grad Soko su pali pod Srebrenička banovina i utvrđeni grad Soko su pali pod otomansku vlast za vrijeme vladavine sultana Selima I(1512.-1520. godine), a pretpostavlja se da je grad Soko osvojen 1520. godine (Vego, 1957., 105). Tragovi paljevine koji su pronađeni u srdenjevjekovnoj građevini potiču od požara te iste godine kada je mađarska posada grada Sokola zapalila grad i pobjegla. Tom prilikom je zapaljen je i srednjevjekovni dvor i dobrim dijelom je porušen. Prema Ištvaniju – savremeniku ovih događaja, Toma Matusnaj, ban Srebreničke banovine, a ujedno Sokola i Tešnja, pobjegao je noću iz grada, a ostavio posadu da se bori. Poslije deset dana borbe srebrenička posada je kapitulirala. :# otomansku vlast za vrijeme vladavine sultana Selima I ~~Ova srednjevjekovna građevina (Stara džamija Soko), sagrađena je u prvoj polovini 15. vijeka.~~ :# (1512.-1520. godine), a pretpostavlja se da je grad Soko Padom pod otomansku vlast, grad Soko je ostao kulturno i vojno-administrativno sjedište nahije. U osvojenim utvrđenim gradovima otomanske vlasti su podizale džamije za svoje posade. Može sa sigurnošću da se tvrdi da je stara sokolska džamija najstarija džamija u ovom kraju. Ovu džamiju narod zove Fethija, a taj naziv dobijale su one džamije u Bosni koje su izgrađene neposredno poslije uspostavljanja osmanske uprave.U prvim popisima stanovništva grada Sokola 1533. godine, pominje se da je muslimansko stanovništvo bilo većinsko sa 33 kuće od ukupno 46. Početkom 16. vijeka u sastavu posade grada Sokola bili su i vjerski službenici (imami), a prvi imam je bio Hadži Fakih, što je takođe dokaz o postojanju džamije odmah poslije uspostavljanja otomanske vlasti. U 17. vijeku ova džamija je služila ne samo gradu Sokolu već i širem području, tj. selima Džakule I Čekanić. :# osvojen 1520. godine (Vego, 1957., 105). Tragovi paljevine ~~Džamija je služila svojoj namjeni sve do 1980. godine kada je napravljena nova džamija u Sokolu.~~ :# koji su pronađeni u srdenjevjekovnoj građevini potiču od :# požara te iste godine kada je mađarska posada grada Sokola ~~2. Opis spomenika~~ :# zapalila grad i pobjegla. Tom prilikom je zapaljen je i srednjevjekovni dvor i dobrim dijelom U junu mjesecu 1984. godine izvršena su arheološka istraživanja na lokalitetu Stara džamija Soko. Tom prilikom izvršena su istraživanja u enterijeru objekta kao i istraživački radovi na spoljnim zidovima. Prilikom tih radova je u najvećoj mjeri obijen malter, a materijalnih tragova o postojanju apside kao neophodnog elementa svake crkve, niti nekog drugog arhitektonskog elementa koji bi na to ukazivao, nije bilo. Istraživanjima u enterijeru su otkriveni tragovi gorenja, zatim razne popravke i pojačanja zidova, što ukazuje na to da je zgrada kroz istoriju više puta obnavljana (Veljko Milić, kustos-arheolog: »Rezultati arheološkog istraživanja na lokalitetu Stare džamije u Sokolu»). Najvjerovatnije da je ovaj objekat prvobitno bio sagrađen kao feudalni dvorac. U srednjevjekovnoj Bosni su se ovakvi dvorci zvali dvori. Isticali su se veličinom u odnosu na kuće ostalog stanovništva, a građeni su i u varoškim naseljima i u podgrađima. Jedan dio viših feudalaca stanovao je u dvorovima koji su bili smješteni po utvrđenim gradovima. Dvor je zidan od kamena sa krečnim malterom. Enterijer srednjevjekovnih dvorova najvjerovatnije je bio izrađen od drveta koje je vremenom propalo. :# je porušen. Prema Ištvaniju – savremeniku ovih događaja, Toma Matusnaj, Objekat Stara džamija Soko je u osnovi pravougaonog oblika, dimenzija 12,84 x 7,80 m. Zidovi su rađeni od lomljenog kamena nepravilnog oblika vezanog krečnim malterom, debljine 80 cm. Fasada je bila omalterisana. Ulazni trijem je naknadno dograđen od pune cigle debljine 40 cm. Stropna konstrukcija je bila drvena. U objektu su vidljivi ostaci drvenih hatula i elementi prvobitne stropne konstrukcije koje više nema. Stara džamija je prekrivena četvorovodnim krovom, sa klasičnom drvenom krovnom konstrukcijom, a pokrov je crijep. Nema unutrašnjih pregradnih zidova, a ni arheološka istraživanja nisu potvrdila njihovo postojanje. Prozori i vrata su polukružno zasvedeni i urađeni su od fino obrađenog kamena. U prizemlju je obrada otvora mnogo kvalitetnije urađena od obrade na otvorima sprata. Kamen korišten za ovu namjenu potiče iz kamenoloma nedaleko od same građevine. :# ban Srebreničke banovine, a ujedno Sokola i Tešnja, pobjegao je noću iz ~~Na srednjem dijelu južnog zida vidljive su intervencije na zidu, a koje su nastale prilikom izgradnje mihraba. Tom prilikom je iz srednjeg dijela zida uklonjeno nekoliko redova kamena.~~ :# grada, a ostavio posadu da se bori. Poslije deset dana borbe srebrenička posada je kapitulirala. Na sjevernom zidu, u visini sprata, bliže zapadnom zidu, probijena su manja vrata do kojih se dolazilo drvenim stepeništem. Sagrađena je i drvena munara na zapadnoj strani koja je 1934. godine porušena i izgrađena je nova kamena. Da bi se moglo ući u munaru, probijen je zapadni zid, a zazidana su manja vrata u visini današnjeg sprata na sjevernom zidu. Probijena su takođe i veća vrata u visini prizemlja koja su postala glavna ulazna vrata. Istovremeno su prvobitna vrata na zapadnoj strani zazidana ciglom. Po završetku svih ovih radova dograđen je današnji trijem ispred ulaznih vrata na sjevernoj strani. :# Ova srednjevjekovna građevina (Stara džamija Soko), sagrađena je u prvoj :# polovini 15. vijeka. ~~3. Dosadašnja zakonska zaštita~~ :# Padom pod otomansku vlast, grad Soko je ostao kulturno i vojno-administrativno Prostornim planom opštine Gračanica, kao i drugim planskim dokumentima Stara džamija Soko u Sokolu trebala bi da bude utvrđena i evidentovana kao kulturno-istorijski spomenik. Potrebno je da se izradi Regulacioni plan kulturno-historijskog ambijentalnog jezgra na širem prostoru Sokola: gradina Soko, stara džamija, staro groblje, nova džamija, društveni sadržaji u centru sela, područje izvorišta Vrela i Ilidža te njihova korita i mjesta nekadašnjih vodenica-potočara. :# sjedište nahije. U osvojenim utvrđenim gradovima otomanske vlasti su podizale :# džamije za svoje posade. Može sa sigurnošću da se tvrdi da je stara sokolska ~~4. Istraživački i konzervatorsko-restauratorski radovi~~ :# džamija najstarija džamija u ovom kraju. Ovu džamiju narod zove Fethija, a taj U junu mjesecu 1984. godine izvršena su arheološka istraživanja na lokalitetu Stara džamija Soko u Sokolu. Istraživanja je obavila četvoročlana ekipa arheologa Muzeja istočne Bosne iz Tuzle: Veljko Milić, Branko Belić, Aleksandra Popović i Savo Vojić. Istraživanjem su otkriveni tragovi gorenja, zatim razne popravke i pojačanja zidova, što ukazuje na to da je zgrada više puta obnavljana i da su na njoj vršene prepravke i dograđivanja u više navrata. :# naziv dobijale su one džamije u Bosni koje su izgrađene neposredno poslije :# uspostavljanja osmanske uprave.U prvim popisima stanovništva grada Sokola 1533. godine, ~~5. Sadašnje stanje lokaliteta~~ :# pominje se da je muslimansko stanovništvo bilo većinsko sa 33 kuće od ukupno 46. Početkom 16. vijeka u sastavu posade grada Sokola bili su i vjerski službenici (imami), Od 1980. godine, objekat Stare džamije u Sokolu ne služi svojoj namjeni. Ostaci ovog spomenika nalaze se u ruševnom stanju. Potpuno je urušen ulazni trijem, munara je srušena, a kamen od koga je bila sagrađena nalazi se u neposrednoj blizini džamije. Prozori i vrata ne postoje, kao ni drvena međuspratna konstrukcija od koje su ostali samo ostaci vidljivi u zidovima. Krov i zidovi su u jako lošem stanju tako da im prijeti urušavanje. :# a prvi imam je bio Hadži Fakih, što je takođe dokaz o postojanju džamije odmah poslije uspostavljanja otomanske vlasti. U 17. vijeku ova džamija je služila ne :# samo gradu Sokolu već i širem području, tj. selima Džakule I Čekanić. ~~III - ZAKLJUČAK~~ :# Džamija je služila svojoj namjeni sve do 1980. godine kada je napravljena :# nova džamija u Sokolu. Primjenjujući Kriterijume za donošenje odluke o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom, usvojene na IV sjednici Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika od 03.do 09.septembra 2002.godine), a koja se odnosi na nepokretno i pokretno naslijeđe Bosne i Hercegovine, Komisija je donijela odluku kao u dispozitivu. :# :# 2. Opis spomenika :# U junu mjesecu 1984. godine izvršena su arheološka istraživanja na :# lokalitetu Stara džamija Soko. Tom prilikom izvršena su istraživanja :# u enterijeru objekta kao i istraživački radovi na spoljnim zidovima. Prilikom tih radova je u najvećoj mjeri obijen malter, a materijalnih tragova o postojanju apside kao neophodnog elementa svake crkve, niti nekog drugog arhitektonskog elementa koji bi na to ukazivao, nije bilo. Istraživanjima u enterijeru su otkriveni tragovi gorenja, zatim razne popravke i pojačanja zidova, što ukazuje na to da je zgrada kroz istoriju više puta obnavljana (Veljko Milić, kustos-arheolog: »Rezultati arheološkog istraživanja na lokalitetu Stare džamije u Sokolu»). Najvjerovatnije da je ovaj objekat prvobitno bio sagrađen kao feudalni dvorac. U srednjevjekovnoj Bosni su se ovakvi dvorci zvali dvori. Isticali su se veličinom u odnosu na kuće ostalog stanovništva, a građeni su i u varoškim naseljima i u podgrađima. Jedan dio viših feudalaca stanovao je u dvorovima koji su bili smješteni po utvrđenim gradovima. Dvor je zidan od kamena sa krečnim malterom. Enterijer srednjevjekovnih dvorova najvjerovatnije je bio izrađen od drveta koje je vremenom propalo. :# Objekat Stara džamija Soko je u osnovi pravougaonog oblika, dimenzija 12,84 x 7,80 m. Zidovi su rađeni od lomljenog kamena nepravilnog oblika vezanog krečnim malterom, debljine 80 cm. Fasada je bila omalterisana. Ulazni trijem je naknadno dograđen od pune cigle debljine 40 cm. Stropna konstrukcija je bila drvena. U objektu su vidljivi ostaci drvenih hatula i elementi prvobitne stropne konstrukcije koje više nema. Stara džamija je prekrivena četvorovodnim krovom, sa klasičnom drvenom krovnom konstrukcijom, a pokrov je crijep. Nema unutrašnjih pregradnih zidova, a ni arheološka istraživanja nisu potvrdila njihovo postojanje. Prozori i vrata su polukružno zasvedeni i urađeni su od fino obrađenog kamena. U prizemlju je obrada otvora mnogo kvalitetnije urađena od obrade na otvorima sprata. Kamen korišten za ovu namjenu potiče iz kamenoloma nedaleko od same građevine. :# Na srednjem dijelu južnog zida vidljive su intervencije na zidu, a koje su nastale prilikom izgradnje mihraba. Tom prilikom je iz srednjeg dijela zida uklonjeno nekoliko redova kamena. :# Na sjevernom zidu, u visini sprata, bliže zapadnom zidu, probijena su manja vrata do kojih se dolazilo drvenim stepeništem. Sagrađena je i drvena munara na zapadnoj strani koja je 1934. godine porušena i izgrađena je nova kamena. Da bi se moglo ući u munaru, probijen je zapadni zid, a zazidana su manja vrata u visini današnjeg sprata na sjevernom zidu. Probijena su takođe i veća vrata u visini prizemlja koja su postala glavna ulazna vrata. Istovremeno su prvobitna vrata na zapadnoj strani zazidana ciglom. Po završetku svih ovih radova dograđen je današnji trijem ispred ulaznih vrata na sjevernoj strani. :# :# 3. Dosadašnja zakonska zaštita :# Prostornim planom opštine Gračanica, kao i drugim planskim dokumentima Stara džamija Soko u Sokolu trebala bi da bude utvrđena i evidentovana kao kulturno-istorijski spomenik. Potrebno je da se izradi Regulacioni plan kulturno-historijskog ambijentalnog jezgra na širem prostoru Sokola: gradina Soko, stara džamija, staro groblje, nova džamija, društveni sadržaji u centru sela, područje izvorišta Vrela i Ilidža te njihova korita i mjesta nekadašnjih vodenica-potočara. :# :# 4. Istraživački i konzervatorsko-restauratorski radovi :# U junu mjesecu 1984. godine izvršena su arheološka istraživanja na lokalitetu Stara džamija Soko u Sokolu. Istraživanja je obavila četvoročlana ekipa arheologa Muzeja istočne Bosne iz Tuzle: Veljko Milić, Branko Belić, Aleksandra Popović i Savo Vojić. Istraživanjem su otkriveni tragovi gorenja, zatim razne popravke i pojačanja zidova, što ukazuje na to da je zgrada više puta obnavljana i da su na njoj vršene prepravke i dograđivanja u više navrata. :# :# 5. Sadašnje stanje lokaliteta :# Od 1980. godine, objekat Stare džamije u Sokolu ne služi svojoj namjeni. Ostaci ovog spomenika nalaze se u ruševnom stanju. Potpuno je urušen ulazni trijem, munara je srušena, a kamen od koga je bila sagrađena nalazi se u neposrednoj blizini džamije. Prozori i vrata ne postoje, kao ni drvena međuspratna konstrukcija od koje su ostali samo ostaci vidljivi u zidovima. Krov i zidovi su u jako lošem stanju tako da im prijeti urušavanje. :# :# III - ZAKLJUČAK :# :# Primjenjujući Kriterijume za donošenje odluke o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom, usvojene na IV sjednici Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika od 03.do 09.septembra 2002.godine), a koja se odnosi na nepokretno i pokretno naslijeđe Bosne i Hercegovine, Komisija je donijela odluku kao u dispozitivu. :# <gallery> <gallery> Datoteka:Primjer.jpg\|Opis1 Datoteka:Primjer.jpg\|Opis2 </gallery> <gallery> --~~~~Datoteka:Primjer.jpg\|Opis1 Datoteka:Primjer.jpg\|Opis2 </gallery> </gallery> :Uvučeni red {{mrva-naselje BiH}}

Soko (Gračanica, BiH): razlika između inačica