Ugljen: razlika između inačica
Izbrisani sadržaj Dodani sadržaj
m Uklonjena promjena suradnika 93.139.150.220, vraćeno na zadnju inačicu suradnika Sokac121 |
|||
Redak 39:
Ugljen je složena smjesa tvari koja se sastoji od različitih [[ugljik]]ovih i drugih spojeva. Organski spojevi su gorivi dio, a mineralne primjese i voda ([[vlaga]]) negorivi dio ugljena koji mu smanjuje toplinsku vrijednost. Ugljik je glavni sastavni element i nosilac toplinske vrijednosti ugljena. [[Maseni udio]] ugljika se povećava sa starošću. [[Vodik]] u ugljenu može biti vezan s ugljikom u [[ugljikovodici]]ma (slobodni vodik) ili vezan s vodom (vezani vodik). Slobodni vodik može goriti uz oslobađanje topline dok vezani ne može. Što je veći stupanj pougljenjenja, udio vodika je manji. Koks je praktički bez vodika pa izgara bez plamena, dok ugljeni s većim udjelom vodika imaju veći plamen i više dima pri izgaranju. Kisik i dušik u ugljenu smanjuju toplinsku vrijednost, ali [[dušik]], za razliku od kisika, poboljšava kvalitetu ugljena namjenjenog kemijskoj preradi jer daje više [[amonijak]]a. [[Sumpor]] u ugljenu može biti organski i anorganski. Organski potječe od biljne [[protoplazma|protoplazme]] koja sadrži bjelančevine. Prilikom izgaranja ugljena izgara i organski i anorganski dio. Anorganski dio se spaja s kisikom u plin [[sumporni dioksid]]. [[Fosfor]] je u ugljenu zastupljen vrlo malo i pri izgaranju ostaje u pepelu.
U ugljenu se osim gorive tvari nalaze i vlaga, pepeo i hlapljivi sastojci. Ukupni hlapljivi sastojci se određuju iz razlike masa ugljena i dobivenog koksa, a suhi hlapljivi sastojci preostaju nakon odbitka vlage. Stalni ugljik je razlika masa koksa i pripadnog pepela. Čista goriva tvar sastoji se od stalnog ugljika i suhih hlapljivih sastojaka. Vlaga se iskazuje kao vanjska i unutrašnja te ukupna vlaga. Sirovi ili rovni ugljen sadrži i unutrašnju i vanjsku vlagu, ugljen sušen na zraku samo unutrašnju, koja se može ukloniti na 105°C, a apsolutno suhi ugljen uopće nema vlage. U nekim vrstama ugljena postoji i konstitucijska vlaga u obliku kristalne vode koja je vezana uz pojedine mineralne sastojke. Udio vlage ovisi o stupnju pougljenjenja, strukturi, usitnjenosti ugljena i hidrogeološkim uvjetima na radilištu. [[Pepeo]] ostaje nakon potpunog izgaranja ugljena. [[Singenetski pepeo]] sadrži primjese koje su ušle u ugljen za njihova nastajanja. [[Epigenetski pepeo]] daju mineralne primjese naknadno dospjele u ugljen [[infiltracija|infiltracijom]] ili cirkulacijom mineralnih voda uzduž pukotina i slojnih ploha u ugljenu. U ugljenom se pepelu često nalaze vezani [[alkalijski elementi|alkalijski]] i [[zemnoalkalijski elementi]], čestice gline i [[kremen]]a, te [[oksidi]], [[sulfidi]] i [[sulfati]]. Pepeo nekih vrsta ugljena sadrži i veće udjele teških, čak i plemenitih metala: [[zlato|zlata]], [[srebro|srebra]], [[platina|platine]], [[olovo (element)|olova]], [[cink]]a, [[nikal]]a, [[kobalt]]a i drugih. U posljednje su vrijeme u ugljenom pepelu nađeni i spojevi [[vanadij]]a i [[uranij]]a; osobito zanimanje vlada za dobivanje uranija (kod nas za uran iz pepela raškog ugljena). Hlapljivi sastojci se izdvajaju prilikom suhe destilacije (zagrijavanje ugljena na visokoj temperaturi bez prisustva zraka). Prvo se pojavljuje [[vodena para]], zatim izdvajanje [[molekula]] vode, [[ugljični monoksid|ugljičnog monoksida]], ugljičnog dioksida i [[metan]]a. Pri temperaturi višoj od 500 °C izdvajaju se složeni ugljikovodici i kisikovi spojevi te dijelom [[sumporovodik]]. Zbroj masa hlapljivih sastojaka i koksa bez mineralnih sastojaka čini ukupnu masu čiste gorive tvari u ugljenu. Koks je čvrst ostatak nakon suhe destilacije, a sadrži uglavnom ugljik, mineralne tvari i vrlo malo hlapljivih tvari.ii to tako jajaja
''Elementarnom analizom'' određuje se kemijski sastav čiste gorive tvari (ugljika, vodika, kisika, dušika i sumpora) u ugljenoj tvari bez vlage i mineralnih sastojaka. ''Tehničkom analizom'' ugljena dobivamo podatke u udjelu vlage, pepela, stalnog ugljika i hlapljivih sastojaka.
| |||