Skenderbeg: razlika između inačica
Izbrisani sadržaj Dodani sadržaj
Nema sažetka uređivanja |
|||
Redak 1:
[[Datoteka:Skanderbeg, by Dominicus Custos, 1600.jpg|mini|Gjergj Kastrioti]]
[[Datoteka:Kruja.jpg|mini|Skenderbegov muzej u utvrdi Krujë]]
'''Skenderbeg''' ('''Skanderbeg''', alb. ''Gjergj Kastrioti'', u narodnoj pjesmi u Hrvata: Juraj Kastriotić Skenderbeg, Jure Kastriotić, Đuro Kastriotić, Đorđe Kastriotić; [[Kruja]], [[1405.]] – Lezha, hrv. [[Lješ]], [[17. siječnja]] [[1468.]]),Đurađ
Rođen je u okolini grada Debra u pograničnom području između današnje Makedonije i Albanije, u jednom od dva sela pod kontrolom njegovog dede Pavla Kastriota, Osmanskog vazala. Sa osamnaest godina ga je otac Ivan, takođe osmanski vazal, poslao u Jedrene kao zalog svoje odanosti sultanu. Nakon školovanja, obuke i uspešne vojne karijere dostigao je poziciju subaše u Kroji (1437-8) a zatim sandžakbega Debarskog sandžaka 1440 godine. Odbio je poziv svojih rođaka da se pridruži anti-osmanskoj pobuni u Albaniji (1432-8) već je ostao lojalan sultanu.
Posle poraza u bici kod Niša 1443 godine je, poput brojnih poraženih osmanskih vojskovođa, pogrešno procenio da je Osmansko carstvo u Evropi doživelo konačan poraz. Dezertirao je iz redova osmanske vojske i sa oko 300 svojih vojnika na prevaru, obmanuvši subašu Kroje falsifikovanim sultanovim pismom, preuzeo kontrolu nad Krojom u Albaniji, a zatim još nekoliko manjih tvrđava u Makedoniji i Albaniji poput Modriča i Svetigrada. Sa manje ili više uspeha je tokom narednih 25 godina ratovao protiv Osmanskog carstva u regionu koji danas pripada Albaniji i Makedoniji. Povremeno je ratovao i protiv Mletačke Republike ili u Italiji za račun Napuljskog kralja kao i protiv okolnih albanskih plemenskih vođa a najviše protiv Leke Dukađinija. Ponekad je, kada je bio prisiljen previše jakim osmanskim snagama ili odsutan zbog borbe u Italiji, morao da plaća harač sultanu. Umro je 1468 u Lješu.
Zbog borbe protiv Osmanlija prvo ga je glorifikovala katolička crkva (iako je u delu svog života bio i musliman i pravoslavac) a ubrzo i slovenski narodi sa Balkana koji su ga smatrali svojim nacionalnim herojem. Krajem 19. veka su albanski nacionalisti,u nedostatku Albanske srednjevekovne države, počeli sa albanizacijom Skenderbega i njegove pobune. Skenderbegova borba protiv Osmanlija, međutim, nije bila opšti ustanak stanovnika Albanije protiv Osmanskog carstva. Stanovništvo velikih gradova u Albaniji, koji su na jugu pripadali Osmanlijama a na severu Veneciji, ga nije podržavalo dok su njegovi borci pripadali različitim etničkim grupama poput Albanaca, Slovena, Cincara i Grka.[2] Osmanski vojnici protiv kojih su se borili nisu bili Turci iz Anadolije već lokalno stanovništvo koje je bilo voljno da se bori protiv pripadnika svog naroda u redovima Skenderbegovih snaga.
Počev od 15. veka (od dela Konstantina Mihajlovića i Martina Segona) Skenderbeg je bio predmet brojnih književnih i umetničkih dela.
Prvi historijski dokumenti u kojem se (još uvek kao Đurađ) pominje su pisani ćirilicom, na srpskom jeziku. U pitanju su povelja iz 1426 godine kojom njegov otac Jovan daruje Hilandaru prihod od dva sela u Makedoniji (Rostuša i Trebište) i potvrda kojom se konstatuje da je Jovan Kastriot za sebe i svoje sinove kupio četiri adelfata (pravo da za svog života borave na teritoriji manastira i primaju prihode od manastirskih resursa) u Hilandaru.
U kasnijim dokumentima i objavljenim tekstovima se Skenderbegovo ime pojavljuje u različitim oblicima, poput Georgius Castriotus Scanderbegh or Zorzi Castrioti, Đerđ (albanski: Gjergj Kastrioti Skënderbeu; Gjergj je Albanski ekvivalent imenu Đurađ). Njegovo prezime se takođe javlja u više različitih oblika, kao Castrioti, Kastrioti, Kastriot, Kastriota, Castriota, Castriottis ili Castriot.
Skenderbeg potiče iz feudalne porodice Kastriota koja je od sredine 14 do sredine 15 veka kontrolisala delove centralne Albanije i istočne Makedonije. Bio je sin Jovana i Vojislave Kastriot. Prema Gibonu[3], Jovan Kastriot je bio princ Epira, koji je uključivao Mat, Kroju, Mirdita i okolinu Debra[4]. Njegova majka Vojislava bila je princeza iz Pološke oblasti u Makedoniji i po navodima Marina Barletija iz Tribala.[5] Barleti je, poput ostalih srednjevekovnih autora, Tribalima nazivao Srbe. Brojni savremeni istoričari potvrđuju Barletijeve navode i smatraju da je Vojislava bila Srpkinja i da je verovatno pripadala porodici Branković.[6][7][8] Hronika koju je početkom 16 veka napisao Đin Muzaka i u kojoj je izneta informacija da je Vojislava pripadala Albanskoj porodici Muzaka,[9] ne smatra se kredibilnim istorijskim izvorom.
Đurđev otac Jovan Kastriot je posle 1385 postao jedan od brojnih vazala Bajazita I sa teritorije Albanije koji su plaćali danak sultanu i učestvovali u vojnim pohodima njegovih trupa, poput Bitke kod Angore. Da bi osigurale Jovanovu vernost Osmanlije su prvo odvele njegovog sina Stanišu (1409), a zatim Đurđa (1423) u Jedrene da se školuju i služe sultanu.
Đurađ Kastriot je tokom boravka u Jedrenu (1420-1423) prešao u islam[10] i završio vojnu školu u Jedrenima (Adrijanopolj), te je ratovao u Otomanskoj vojsci i odneo mnoge pobede za Otomansko carstvo. Za svoje vojne zasluge, dobio je nadimak Iskander (tur. İskender - Aleksandar), čime se poredilo njegovo ratničko umeće sa Aleksandrom Velikim[3].
Kada je Janoš Hunjadi porazio vojsku Otomanskog carstva kod Niša 1443. godine, Skenderbeg je napustio sultanovu vojsku[11], vratio se u zavičaj i ponovo prihvatio hrišćanstvo. Na prevaru je preuzeo kontrolu nad Krojom iz koje je vodio borbu protiv Osmanskog carstva, Mletačke republike i neprijatelja Napuljskog kralja narednih 25 godina.[12]
Pod pokroviteljstvom Venecije Skenderbeg je određen da komanduje vojnim savezom plemića iz severne Albanije i Zete u okviru Lješke Lige u martu 1444.[13]
Osmanlijsko carstvo je od 1443. do 1478. četiri puta bezuspešno pokušalo da osvoji Kroju. U dva pohoda puta je sultan lično predvodio vojsku. 1450. je Otomanska vojska bezuspešno opsela Kroju, ali je Murat II morao da se povuče. 1457. se Skenderbeg povlaći u planine pred Otomanskom vojskom, koja je provalila preko Albanije u Zetu. Kroja je bez uspeha opsađivana i 1466. i 1467.[14]
Katolička crkva je glorifikovala Skenderbegov otpor Osmanlijama a papa mu je dodelio titulu Athleta Christi. Najveći deo Epira je počev od 1385 godine bio pod kontrolom Osmanlija koje su formirale Albanski vilajet. Tokom 15. veka su Osmanlije osvojile Bosnu, Srpsku despotovinu i vizantijski Carigrad. Skenderbeg u Kroji je odolijevao sve do 1468.
Nakon Skenderbegove smrti Kroja potpada pod direktnu mletačku kontrolu sve dok je nije zauzela otomanska vojska 1478. godine. Kroja i teritorija koja je svojevremeno bila pod Skenderbegovom kontrolom je ostala u sastavu Otomanskog carstva sve dok ih 1912 godine, tokom Prvog Balkanskog rata, nije zauzela vojska Kraljevine Srbije.
Opjevan je u narodnim pjesmama i obrađen u književnosti kao lik romantičnog borca za slobodu. Pored narodnih epskih pjesnika, i nekoliko europskih umjetnika u njegovom je liku pronašlo inspiraciju. Tako je Antonio Vivaldi napisao operu Skenderbeg.
Albanci su u njegovu čast grad Srbica na Kosovu nazvali Skenderaj,a snimljeno je i nekoliko filmova od kojih je svetski najpoznatiji albansko-sovjetski Veliki ratnik Skenderbeg, pobjednik festivala u Kanu 1954. godine.
| |||
