Judikat Arboreja

Judikat Arboreja Giudicato di Arborea Rennu de Arbaree 1000. – 1420. Zastava Grb Lokacija Judikata Arboreje Sardinijski judikati oko 1015. - 1016. Glavni grad Tharros do 1070. Oristano do 1410. Sassari do 1420. Jezik/ci sardinijski, latinski Religija katoličanstvo Vlada Povijest  - uspostavljena oko 1000.  - ukinuta 17. kolovoza 1420. Valuta aragonska od 1410. i minuti e patacchine Vilima III. Narbonskog

Judikat Arboreja (sard. rennu de Arbaree) je povijesna država koja je obuhvaćala otok Sardiniju. Sjedište judikata (tal. giudicato, lat. giudicatus, sard. judicadu, logu ili rennu) se nalazilo na otoku Sardiniji. Državom su upravljali suci ( tal. giudice, lat. iudices ili judikes, sard. judike ). Judikat se dijelio na 14 kuratorija. Kuratorije su imali Barbagia di Austis, Barbagia di Belvì, Barbagia di Ollolai, Barigadu, Bonorzuli, Campidano Maggiore, Campidano di Milis, Campidano di Simaxis, Guilcer, Mandrolisai, Marmilla, Montis, Usellus i Valenza.

Kuratoriji u Judikatu Arboreji

. Zakonik ovih judikata zvao se Carta de Logu, a važnu pravnu snagu imali su municipalni statuti condaghe. Upravni jezik je u prošlosti bio bizantski grčki dok su otokom vladali Bizantinci, ali je brzo ispao iz uporabe nakon raspada bizantskih posjeda na Zapadu. Zamijenili su ga latinski koji je dugo bio jezik domorodačkog stanovništva, a koji se razvio u sardinijski jezik koji je postao i službeni.

Od prvih desetljeća suočavala se s napadima. 1015. i 1016. snage Taifa Denija iz muslimanske Španjolske napala je Sardiniju i pokušala uspostaviti vlast, ali je odbijena. Uslijedile su pisansko - genovske ekspedicije pod papinim odobrenjem. Suvremeni povjesničari te napade kvalificiraju kao protokrižarskim ratovima. Često je ratovala sa susjedima nakon aragonskog osvajanja. U jednom je razdoblju nakon velikih pobjeda Judikata Arboreje gotovo cijeli otok bio arborejski, a Kraljevina Sardinija nekoliko puta se svela samo na gradove Cagliari na krajnjem jugu otoka i Alghero na krajnjem sjeverozapadu otoka. Utrnućem Judikata 1448. i padom posljednje dorijske utvrde Castelgenovese (Castelsardo) koji je uskoro promijenio ime u Castelaragonese, cijeli je otok došao pod Kraljevinu Sardiniju. Gašenjem arborejske vlasti u središnjem zapadnom dijelu otoka uspostavljen je Markizat Oristano 1410. godine.

Politički zemljovid Sardinije 1324. Narančasto - Kraljevina Sardinija. Ljubičasto - Malaspina. Žuto - Doria. Plavo - Judikat Arboreja

Politički zemljovid Sardinije 1368. – 1388. i 1395. – 1409. Plavo - Judikat Arboreja Narančasto - Kraljevina Sardinija

Vidi

• Markizat Oristano
• De Serra Bas
• Arborijska zastava
• Kruna kraljevine (Sardinija) (Corona de Logu)

Bibliografija

• AA. VV., Giudicato d'Arborea e Marchesato di Oristano vn, Oristano, S'Alvure, 2000.
• Gian Giacomo Ortu, La Sardegna dei giudici, Nuoro, Edizioni Il Maestrale, 2005, ISBN 88-89801-02-6.
• Alberto Boscolo, La Sardegna dei giudicati, Cagliari, Edizioni della Torre, 1979, ISBN non esistente.
• Arrigo Solmi, Studi storici sulle istituzioni della Sardegna nel Medioevo, a cura di Maria Eugenia Cadeddu, Nuoro, Ilisso, 2001, ISBN 88-87825-28-9.
• Raimondo Carta Raspi, Mariano IV d'Arborea, Oristano, S'Alvure, 2001.
• Raimondo Carta Raspi, Ugone III d'Arborea, Oristano, S'alvure, 1982.
• Francesco Cesare Casula, Breve storia di Sardegna, Sassari, Carlo Delfino Editore, 1994, ISBN 88-7138-065-7.
• Franco Cuccu, La città dei Giudici, Oristano, S'Alvure, 1996.
• Pasquale Tola, Codice diplomatico della Sardegna, Sassari, Carlo Delfino Editore, 1985, ISBN non esistente.
• Enrico Besta, La Sardegna medioevale, Palermo, Reber, 1908, ISBN non esistente.
• Francesco Cesare Casula, Profilo storico della Sardegna catalano-aragonese, Cagliari, Edizioni della Torre, 1982, ISBN non esistente.
• Francesco Loddo Canepa, Ricerche e osservazioni sul feudalesimo sardo della dominazione aragonese, Cagliari, Tipografia Giovanni Ledda, 1921, ISBN non esistente.
• Guglielmo Stefani, Dizionario generale geografico-statistico degli stati sardi, Sassari, Carlo Delfino Editore, 1990, ISBN 88-7138-010-X.
• Alberto Boscolo, I Parlamenti di Alfonso il Magnanimo, Milano, Giuffre, 1953, ISBN non esistente.
• Giuseppe Manno, Storia moderna della Sardegna dall'anno 1773 al 1799, Torino, Fratelli Favale, 1825, ISBN non esistente.
• John Day, Bruno Anatra; Lucetta Scaraffia, 10: La Sardegna medioevale e moderna, Torino, UTET, 1984, ISBN 88-02-03906-2.
• Bruno Anatra, A. Mattone; R. Turtas, 3: L'eta moderna: dagli aragonesi alla fine del dominio spagnolo, Milano, Jaca book, 1989, ISBN 88-16-40234-2.
• Alberto Boscolo, La politica italiana di Martino il Vecchio re d'Aragona, Padova, CEDAM, 1962, ISBN non esistente.
• Paolo Lingua, I Doria a Genova: una dinastia mancata, Genova, Fratelli Frilli, 2007, ISBN 978-88-7563-235-9.
• Bianca Pitzorno, Vita di Eleonora d'Arborea, Milano, Mondadori, 2010.