|
[[datoteka:pre-mRNA-1ysv-tubes.png|thumb|right|Pregib u obliku ukosnice u molekuli pre-mRNA. Istaknute su [[nukleobaza|nukleobaze]] (zeleno) i riboza-fosfatna okosnica (plavo). Primijetite da je riječ o jednolančanoj RNARNK koja se presavija i međusobno povezuje.]]
'''Ribonukleinska kiselina''' (akr. '''RNK''', od [[engleski jezik|engl.]] ''ribonucleic acid'', '''RNA'''), biološki važan tip molekula koji se sastoji od dugih kovalentno vezanih jedinica nukleotida. Svaki se nukleotid sastoji od [[dušična baza|dušične baze]], šećera riboze ([[pentoza|pentoze]]) i [[fosfati|fosfatne skupine]]. RNARNK je veoma slična DNADNK, ali se od nje razlikuje u nekoliko važnih strukturnih detalja. RNARNK u stanicama sastoji se od jednog lanca dok je [[deoksiribonukleinska kiselina|DNADNK]] dvolančana (dvostruka uzvojnica); dok nukleotide RNARNK čine riboza i uracil, DNADNK se sastoji od deoksiriboze i timina.
RNARNK nastaje transkripcijom DNADNK s pomoću enzimâ koji se nazivaju polimeraze RNARNK, a dalje se procesira preko drugih enzima. Uloga je RNARNK u sintezi bjelančevina nezamjenjiva. U tom procesu vrsta RNARNK koja se naziva [[transferna RNK|transportna RNARNK]] (tRNAtRNK) prenosi informacije sadržane u vidu aminokiselina s DNADNK na strukture koje se nazivaju [[ribosomi]]. Ovi ribosomi su načinjeni od bjelančevina i ribosomske RNARNK, koji zajedno formiraju molekularni stroj za čitanje prijenosne RNARNK i prevođenje informacije koje ona prenosi u bjelančevine. Postoji mnogo vrsta RNARNK s različitim ulogama: od određenih reguliranja ekspresije pojedinog [[gen]]a do sačinjavanja [[genom]]a većine [[virusi|virusa]].
== Struktura ==
Sinteza RNARNK obično se katalizira djelovanjem [[enzim]]a polimeraze RNARNK, rabeći DNADNK kao kalup, što je proces poznat kao [[transkripcija]]. Pokretanje trankripcije uređuje vezivanje enzima na sekvenciju promotora u DNADNK (obično se nalazi iznad gena u uzvojnici). Dvostruka uzvojnica DNADNK odmotava se djelovanjem enzima [[helikaza|helikaze]]. Enzim zatim napreduje u pravcu kalupa u smjeru od 3' prema 5' vezi, sintetizirajući komplementarnu molekulu RNARNK s izduženjem u smjeru od 5' prema 3' vezi. Sekvencija DNADNK također određuje kada će se dogoditi prekid sinteze RNARNK. Molekule RNARNK često se mogu izmijeniti nakon transkripcije djelovanjem enzima.
Postoji i veliki broj polimeraza RNARNK koje zavise od RNARNK i koje koriste RNARNK kao svoj kalup za sintezu novih lanaca RNARNK. Na primjer, veliki broj virusa RNARNK (kao što je [[polio|poliovirus]]) koriste ovaj tip enzima za repliciranje svojeg genetskog materijala.
== Vrste RNARNK ==
Vrste RNK su:<ref>[http://www.msd-prirucnici.placebo.hr/msd-za-pacijente/osnove/genetika Genetika. Medicinski priručnik za pacijente, pod pokroviteljstvom Hrvatskog liječničkog zbora u suradnji s farmaceutskom tvrtkom MSD]</ref>
# prijenosna ili [[transportna RNARNK]] (tRNAtRNK) ([[engleski jezik|engl.]] ''transfer'': prijenos), kroz citoplazmu prenosi odgovarajuću [[aminokiselina|aminokiselinu]] do glasničke RNARNK na ribosomu
# [[ribosomska RNARNK]] (rRNArRNK), zajedno s [[proteini]]ma izgrađuje [[ribosomi|ribosome]].
# [[glasnička RNARNK]] (mRNAmRNK) ([[engleski jezik|engl.]] ''messenger'': glasnik), iz jezgre izlazi u [[citoplazma|citoplazmu]] na ribosome s uputom za sintezu proteina
Osim staničnih ribonukleinskih kiselina postoje i virusne RNA koje služe virusima za [[umnožavanje]] unutar živog domaćina.
RNARNK ne mora biti dio stanice ili virusa, nego se može pronaći i kao satelitna RNA koja uzrokuje bolesti u biljaka, ali za umnožavanje je potreban virus pomagač koji će umnožiti satelitnu RNARNK. Zanimljivo je to što satelitna RNA ne sadrži ni jedan gen tako da nema uputu za sintezu bjelančevina.
Još jedna gola RNARNK jest i viroid. To je prstenasta [[molekula]] RNARNK koja uzrokuje bolesti u biljaka. Prenosi se s [[biljke]] na biljku dodirom.
{{mrva-kem}}
| 